Φανταστείτε μία μεγάλη βιβλιοθήκη όπου, αντί για ράφια με βιβλία, έχει ανθρώπους στη σειρά με ένα καρτελάκι μπροστά τους, το οποίο γράφει τον τίτλο της ιστορίας τους. Φανταστείτε ότι μπορείτε να «δανειστείτε» έναν από αυτούς τους ανθρώπους για να σας πει την ιστορία του. Μόνο για εσάς ή την παρέα σας. Κάπως έτσι ξεκίνησε η ιδέα της Ανθρώπινης Βιβλιοθήκης στη Δανία για να εξαπλωθεί σε πολλές χώρες του κόσμου, όπου εθελοντές γίνονται «ανθρώπινα βιβλία» προκειμένου να καταπολεμήσουν τις προκαταλήψεις με την δική τους ιστορία και να ενισχύσουν την ενσυναίσθηση και την αποδοχή μεταξύ διαφορετικών ανθρώπων.
Πώς λειτουργεί η Ανθρώπινη Βιβλιοθήκη
Τα “ανθρώπινα βιβλία” μοιράζονται εμπειρίες, προκλήσεις και προσωπικές ιστορίες με τους αναγνώστες – δηλαδή, το κοινό. Οι συζητήσεις γίνονται ένας προς έναν ή σε μικρές ομάδες, με στόχο τη δημιουργία ενός ανοιχτού διαλόγου σε περιβάλλον ασφάλειας και σεβασμού.
Η διαδικασία είναι απλή:
- Επιλογή βιβλίου: Οι “αναγνώστες” διαλέγουν ένα ανθρώπινο βιβλίο από έναν κατάλογο, όπου αναγράφονται οι τίτλοι και τα βασικά θέματα που καλύπτει το κάθε “βιβλίο”.
- Συζήτηση: Η ανάγνωση είναι ουσιαστικά μια συζήτηση διάρκειας περίπου 20-30 λεπτών. Οι αναγνώστες μπορούν να κάνουν ερωτήσεις και να μάθουν από την εμπειρία του “βιβλίου”.
- Αλληλεπίδραση: Ο διάλογος ενθαρρύνει τη διάλυση μύθων και την αμοιβαία κατανόηση.
Ποια είναι τα “ανθρώπινα βιβλία”
Τα ανθρώπινα βιβλία προέρχονται από διάφορες κοινωνικές, πολιτισμικές και επαγγελματικές ομάδες. Κάθε βιβλίο αντιπροσωπεύει μια συγκεκριμένη εμπειρία ζωής ή ταυτότητα, συχνά σχετικά με ευαίσθητα ή στερεοτυπικά θέματα.
Παραδείγματα ανθρώπινων βιβλίων περιλαμβάνουν:
- Μειονοτικές ομάδες: Πρόσφυγες, ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, θρησκευτικές μειονότητες.
- Επαγγελματικές εμπειρίες: Πρώην κρατούμενοι, εκπαιδευτικοί.
- Ιατρικά θέματα: Άτομα με ψυχικές ή χρόνιες ασθένειες.
- Κοινωνικές εμπειρίες: Μακροχρόνια άνεργοι, μονογονείς, άνθρωποι με διαφορετικές πολιτισμικές ρίζες.
Η πρωτοβουλία αυτή λειτουργεί ως μία πλατφόρμα διαλόγου που δίνει φωνή σε ανθρώπους που συχνά παραμένουν στο περιθώριο.
Η σημασία της Ανθρώπινης Βιβλιοθήκης
Η Ανθρώπινη Βιβλιοθήκη είναι κάτι περισσότερο από μια δράση ενσυναίσθησης. Είναι ένα εργαλείο εκπαίδευσης και κοινωνικής αλλαγής. Προωθεί την επικοινωνία και αποδομεί στερεότυπα, προσκαλώντας τους ανθρώπους να “διαβάσουν” πίσω από τα εξώφυλλα.
Η εμπειρία βοηθά να κατανοήσουμε τον κόσμο μέσα από τα μάτια κάποιου άλλου και να δημιουργήσουμε γέφυρες στο σημείο που σήμερα υπάρχουν φράγματα. Σήμερα, η πρωτοβουλία λειτουργεί σε πάνω από 80 χώρες, προσελκύοντας εκατομμύρια συμμετέχοντες σε βιβλιοθήκες, σχολεία, και εκδηλώσεις παγκοσμίως.
Γιατί να γίνει κάποιο άτομο «ανθρώπινο βιβλίο»;
- Διάθεση για εκπαίδευση και ενημέρωση
Πολλοί συμμετέχουν για να βοηθήσουν άλλους να κατανοήσουν τι σημαίνει να ζεις με μια συγκεκριμένη ταυτότητα, πρόκληση ή εμπειρία. Για παράδειγμα, ένας πρόσφυγας μπορεί να θέλει να εξηγήσει τις δυσκολίες της προσαρμογής σε μια νέα χώρα, ή ένα άτομο με αναπηρία να μοιραστεί την καθημερινότητά του. - Καταπολέμηση στερεοτύπων και προκαταλήψεων
Μέσα από τις προσωπικές τους ιστορίες, τα «ανθρώπινα βιβλία» προσπαθούν να αποδομήσουν τις παρανοήσεις και τα στερεότυπα που μπορεί να έχουν άλλοι για αυτούς. Αυτός ο διάλογος είναι μια ευκαιρία να δώσουν ένα «ανθρώπινο πρόσωπο» σε θέματα που συχνά παρεξηγούνται. - Προσωπική θεραπεία και ενδυνάμωση
Για πολλούς, το να μοιράζονται την ιστορία τους είναι και μια θεραπευτική εμπειρία. Η αφήγηση των εμπειριών τους μπορεί να τους βοηθήσει να αποδεχτούν τον εαυτό τους και να νιώσουν ότι συμβάλλουν θετικά στο κοινωνικό σύνολο. - Αίσθηση κοινότητας και σύνδεσης
Η συμμετοχή σε μια Ανθρώπινη Βιβλιοθήκη προσφέρει την ευκαιρία να συνδεθούν με άλλους ανθρώπους που έχουν αντίστοιχες εμπειρίες ή ενδιαφέρον για κοινωνική αλλαγή.
Υπάρχει αμοιβή;
Όχι, σε κάποιες χώρες καλύπτονται κάποια έξοδα (Π.χ., μεταφορικά, γεύματα ή διαμονή, εάν απαιτείται). Τυχόν αμοιβή στα «ανθρώπινα βιβλία» θα αλλοίωνε την αυθεντικότητα της κίνησής τους να επικοινωνήσουν μία πραγματική ιστορία. Η ανταμοιβή για τα «ανθρώπινα βιβλία» είναι συναισθηματική, είναι η ικανοποίηση ότι η ιστορία τους έχει βοηθήσει κάποιον να δει τον κόσμο διαφορετικά και να αναθεωρήσει τις προκαταλήψεις του.
Ένα παράδειγμα για το πως λειτουργεί ένα ανθρώπινο βιβλίο
Ο Αλί (δεν έχει σημασία το πραγματικό όνομα) είναι ένα «ανθρώπινο βιβλίο» με τίτλο «Πρόσφυγας – Ένας Νέος Ξεκινά από το Μηδέν». Διαβάστε πως αφηγείται την εμπειρία του ως «ανθρώπινο βιβλίο»:
Καθώς ο αναγνώστης κάθεται απέναντί μου, του χαμογελώ και συστήνομαι: «Γεια σου, είμαι ο Αλί. Ο τίτλος του βιβλίου μου είναι ‘Πρόσφυγας – Ένας Νέος Ξεκινά από το Μηδέν’.»
Ο αναγνώστης δείχνει ενδιαφέρον αλλά φαίνεται λίγο νευρικός. Δεν ξέρει τι να περιμένει, αλλά αυτό είναι φυσιολογικό. Ξεκινάω να ξετυλίγω την ιστορία μου:
Πριν από πέντε χρόνια, ζούσα στη Συρία. Η ζωή μου ήταν γεμάτη όνειρα – σπούδαζα μηχανικός και είχα μια μεγάλη παρέα φίλων. Όμως ο πόλεμος τα διέλυσε όλα. Ένα πρωί, μετά από έναν βομβαρδισμό που κατέστρεψε τη γειτονιά μας, οι γονείς μου είπαν: «Αλί, πρέπει να φύγεις. Δεν είναι ασφαλές εδώ πια.»
Έτσι ξεκίνησε το ταξίδι μου. Στην αρχή, έφτασα στην Τουρκία. Δούλευα σε ένα εργοστάσιο, μαζεύοντας λίγα χρήματα για να συνεχίσω προς την Ευρώπη. Το πιο δύσκολο μέρος του ταξιδιού ήταν η διάσχιση του Αιγαίου. Βρέθηκα σε μια μικρή βάρκα, με άλλους 40 ανθρώπους, μέσα στη νύχτα. Το νερό ήταν κρύο και η θάλασσα αγριεμένη. Κάποια στιγμή, πίστεψα ότι δεν θα τα καταφέρναμε.
Φτάνοντας στην Ελλάδα, αισθάνθηκα ανακούφιση, αλλά και φόβο για το τι θα ακολουθήσει. Έμεινα σε ένα κέντρο φιλοξενίας για μήνες. Έμαθα ελληνικά – μια δύσκολη γλώσσα, αλλά την αγάπησα. Με τον καιρό, βρήκα δουλειά σε μια καφετέρια. Όμως, το πιο σημαντικό ήταν οι άνθρωποι που γνώρισα εκεί. Κάποιοι με υποδέχτηκαν με ανοιχτή καρδιά, ενώ άλλοι με αντιμετώπισαν με καχυποψία.
Ο αναγνώστης με διακόπτει: «Πώς ένιωσες όταν οι άνθρωποι σε έκριναν επειδή είσαι πρόσφυγας;»
Χαμογελάω πικρά. «Στην αρχή, θύμωσα. Αναρωτιόμουν, Γιατί με βλέπουν μόνο ως πρόσφυγα και όχι ως άνθρωπο; Αλλά μετά κατάλαβα ότι ο φόβος και η άγνοια τους έκαναν έτσι. Γι’ αυτό είμαι εδώ, για να βοηθήσω όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους να καταλάβουν ότι δεν είμαστε τόσο διαφορετικοί. Όλοι έχουμε όνειρα, φόβους και την επιθυμία για μια καλύτερη ζωή.»
Συνεχίζω την ιστορία μου, εξηγώντας πώς κατάφερα να πάω σε άλλη χώρα της Ευρώπης και να εγγραφώ σε ένα τοπικό πανεπιστήμιο για να συνεχίσω τις σπουδές μου στη μηχανολογία. Πώς έμαθα να νιώθω σπίτι μου σε μια νέα χώρα, να δημιουργώ νέες φιλίες και να αφήνω πίσω το παρελθόν χωρίς να το ξεχνώ.
«Τώρα, βλέπω τη ζωή μου σαν ένα βιβλίο. Οι πρώτες σελίδες ήταν γεμάτες ανατροπές και σκοτάδι, αλλά οι επόμενες σελίδες γεμίζουν με ελπίδα. Είμαι εδώ σήμερα για να πω την ιστορία μου και να δείξω ότι η κατανόηση και η αποδοχή μπορούν να αλλάξουν τα πάντα.»
Ο αναγνώστης με ευχαριστεί και κλείνουμε τη συζήτηση με μια χειραψία. Για εκείνον, ίσως ήμουν απλώς ένα “βιβλίο” για μισή ώρα. Αλλά για μένα, κάθε φορά που μοιράζομαι την ιστορία μου, νιώθω ότι χτίζω μια γέφυρα κατανόησης που ίσως κάνει τον κόσμο λίγο καλύτερο.
Διαβάστε ακόμα: Άγγελοι της Λάσπης: Συγκίνηση για τους Εθελοντές και την Αλληλεγγύη στην Ισπανία.
