Ο Ιωάννης Σκευοφύλαξ είναι είναι ένας παθιασμένος με την τέχνη του άνθρωπος. Προσηνής και ευγενής. Τον πρωτογνώρισα το 2018 για μια συνέντευξη και τώρα που κρατάω στα χέρια μου τη συλλογή ποιημάτων του, υπό τον τίτλο «Έτερον ουδέν» μοιράζομαι τη χαρά του για τη γαλλική έκδοση των ποιημάτων του. Τον Ιούλιο του 2023, οι ΄΄Εditions du Panthéon – 12, rue Antoine Bourdelle 75015 Paris΄΄ θα παρουσιάσουν σε όλες τις Γαλλόφωνες Χώρες και όχι μόνον, το “SINON RIEN”.
Η συλλογή «Έτερον ουδέν» είναι μια ερωτική εξομολόγηση. Τόσο ειλικρινής, χωρίς φτιασιδώματα ποιητικής νόρμας. Αβίαστα, με το πάθος του έρωτα, ο Ιωάννης Σκευοφύλαξ μιλάει για τον έρωτα, τα όνειρα, την ίδια μας την ύπαρξη που θα ήταν εντελώς άδεια αν δεν υπήρχε το ερωτικό υποκείμενο που καθορίζει – πολλές φορές – τον ίδιο μας τον εαυτό.
Εξακολουθεί να ζει στις Βρυξέλλες και νομίζω αξίζει να διαβάσετε την «κουβέντα» μας με αφορμή το «Έτερον ουδέν».
Θέλω η πρώτη μου ερώτηση να ξεκινήσει με έναν στίχο σας που μου έκανε εντύπωση και τον θυμάμαι μέρες αφότου έκλεισα το βιβλίο σας: «Έχουν και τα όνειρα πατρίδα». Τι σημαίνει σήμερα «πατρίδα»;
Πατρίδα για μένα, σημαίνει η σκέψη σου, η μνήμη σου, η ύλη σου, η ενέργειά σου, οι φίλοι σου, η ιδεολογία σου.Είμαι ουμανιστής, πιστεύω στον άνθρωπο, την ανθρώπινη και όχι μόνο αλληλεγγύη, το δίκαιο. Δεν δίνω και μεγάλη σημασία στον Τόπο που γεννήθηκες, παντού υπάρχει το καλό και το κακό, άνθρωποι με ευαισθησία, με κουλτούρα, με σύνεση, με μίσος, με αδιαλλαξία, με βερμπαλισμό. Μ΄ αυτή την έννοια, γιατί να μην έχουν τα όνειρα Πατρίδα. Η στενή έννοια της λέξης Πατρίδα – Έθνος, εάν δεν περιέχει συναίσθηση, είναι πατριδοκαπηλία.
Ζώντας μακριά από τον τόπο σας, πώς θα περιγράφατε την πατρίδα μας σήμερα;
Η Ελλάδα σήμερα, είναι ένα απομεινάρι του ένδοξου παρελθόντος της. Η βαριά της βιομηχανία, αυτή που κουβαλάει μέσα της χιλιάδες χρόνια τώρα, βρίσκεται σε αποδόμηση. Η Ελλάδα σπρώχτηκε και το αποδέχτηκε, να είναι ένα Κράτος σέρβις, λόγω του φυσικού της πλούτου. Η βαριά βιομηχανία της Ελλάδας, είναι ο Πολιτισμός, Κανένας δεν ξέρει να ΄΄πουλήσει΄΄ αυτή την βαριά βιομηχανία αυτής της Χώρας. Για λίγα χρόνια το έκανε η Μελίνα, μια διεθνής προσωπικότητα και αυτό ήταν. Το να στρώσεις την Ακρόπολη με τσιμέντο για τουριστικούς λόγους, είναι το λιγότερο μια εγκληματική πράξη. Οι οικονομίες των Κρατών μεταβάλλονται ανά τακτά χρονικά διαστήματα, τα Γράμματα και οι Τέχνες όμως, μένουν ανεξίτηλα στο χρόνο σε Παγκόσμιο επίπεδο. Εμείς ως Χώρα, αυτό το αφήσαμε πίσω και ό,τι λειτουργεί, αποδεικνύεται, πως λειτουργεί κατά μόνας. Δεν πρεσβεύει αυτό η Ιστορία μας και γενικά ο Ευρωπαϊκός Πολιτισμός. Ο χώρος του Πολιτισμού είναι Ιερός, αλλά δυστυχώς, σχεδόν πάντα, κινείται μέσα από κάποια ιδιωτικά συμφέροντα και κάποιες δημόσιες σχέσεις.
Πείτε μας πώς μάθατε ότι γαλλικός εκδοτικός οίκος ενδιαφέρθηκε και θα εκδώσει το «Έτερον Ουδέν»;
Η αλήθεια είναι, πως υπήρξε μια αλληλεπίδραση. Προηγήθηκε μια επαφή στο τι θέλουμε και οι δύο συμβαλλόμενοι. Εκείνοι να παρουσιάσουν ένα έργο ενός Έλληνα λυρικού ποιητή σε ένα κοινό 300 εκατομμυρίων Γαλλοφώνων κι από την μεριά μου, να αναδείξω μια σύγχρονη Ελληνική κουλτούρα, αναφέροντας πως υπάρχει πίσω μου κι ένα συγγραφικό έργο επτά ποιητικών συλλογών, με πάνω από 700 πονήματα, ήδη, σε εκδόσεις στην Ελλάδα. Φυσικά όλο αυτό το εγχείρημα, πήρε πάρα πολύ χρόνο, διότι η Ελληνική ποίηση σε μετάφραση – απόδοση στα Γαλλικά, απαιτεί μια τιτάνια προσπάθεια. Δίχως την συνδρομή της Iren Stauroulakis να μεταφέρει την ψυχοσύνθεσή μου, δεν θα είχαμε καταφέρει τίποτα.
Ποιο ή ποια από τα ποιήματα της συλλογής δυσκολεύτηκατε με τον εκδότη να μεταφέρετε στα γαλλικά;
Όλα τα ποιήματα, τους φαίνονταν σχεδόν εξωπραγματικά. Δεν είχαν λέξεις ταυτόσημες, Δεν υπάρχει μετάφραση του ΄΄έτερον ουδέν΄΄. Επιλέξαμε το ΄΄SINON RIEN΄΄ μια έκφραση που ουσιαστικά σημαίνει ΄΄τίποτε άλλο΄΄ κι αυτό όχι επακριβώς. Δουλέψαμε μια – μια λέξη για περίπου οκτώ μήνες, με ψυχισμό, με διαφωνίες, μια άοκνη προσπάθεια από όλους, να παρουσιάσουμε ένα έργο αντάξιο της Ελληνικής κουλτούρας, από έναν άνθρωπο, που γράφει μόνον ποίηση κι αυτό ήταν που τους έκανε την μεγαλύτερη εντύπωση.
Αν έπρεπε να βάλετε ένα εισαγωγικό σημείωμα στην έκδοση τι θα λέγατε για το «Έτερον ουδέν»;
Το ΄΄έτερον ουδέν΄΄ είναι στην ουσία αυτό που λέει ο τίτλος του, μιας και εγώ δεν βάζω επικεφαλίδες στα ποιήματά μου. Το ΄΄έτερον ουδέν΄΄ είναι η τελική έκβαση μιας λυρικότητας, που περιέχει σκέψεις, πράξεις, συναισθήματα, την μαύρη τρύπα του έρωτα για το κάθε τι, την απόγνωση, τον θάνατο, την ευτυχία την άπιαστη, την αγάπη, την ελπίδα, την ζωή, το φως.
Πώς διαλέξατε το γαλλικό σας εξώφυλλο;
Μου το έκανε πρόταση ο εκδοτικός οίκος και μετά κι από άλλες εναλλακτικές λύσεις που συζητήσαμε, αποφασίσαμε τελικά να είναι αυτό.
Η γλώσσα (μας) τελικά είναι εμπόδιο για να εξάγουμε πολιτισμό ή εντοπίζετε άλλους παράγοντες που αποτελούν τροχοπέδη;
Η γλώσσα μας είναι πάρα πολύ δύσκολη και όποιος την γνωρίζει καλά, μαζί με κάποιες διαλέκτους της και παράλληλα μπορεί να την μεταφέρει ανεκτά, σε κάποιο επίπεδο γραπτού λόγου, για μένα θα πρέπει να θεωρείται μορφωμένος. Τώρα, για το εάν είναι εμπόδιο, νομίζω πως όχι, αρκεί να υπάρχει όρεξη να την προωθήσουμε και να την κάνουμε συμβολική σε κάποια φόρα Πολιτισμού και όχι μόνο. Στην ΕΕ η Ελληνική γλώσσα θεωρείται προσόν, γι αυτό και το Βελγικό Κράτος την έχει ενσωματώσει στην σχολική εκπαίδευση, ως μια σημαντική ξένη γλώσσα. Άλλη τροχοπέδη, πιστεύω πως είναι το εκπαιδευτικό μας σύστημα και αυτό που κυριαρχεί σήμερα στον λόγο στην Ελλάδα, παντού, να ενσωματώνουμε Αγγλική φρασεολογία. Αυτό περνάει στου νέους πλέον μέσω της τεχνολογίας κι έτσι η γλώσσα μας σιγά – σιγά, χάνεται. Επίσης, ένα άλλο μειονέκτημα της Φυλής είναι η ξενομανία κι αυτό φυσικά περνάει και στα βιβλία που εκδίδονται. Μεταφράζουμε ας πούμε έναν ξένο ποιητή και τον εκδίδουμε (και αναφέρομαι στην ποίηση, δίχως να θίξω άλλους συγγραφικούς χώρους που υπάρχει κορεσμός) αλλά στην ουσία, δεν είναι κάτι το πολύ ξεχωριστό. Τους καλούς Έλληνες ποιητές στην Ελλάδα, δεν τους γνωρίζει ούτε η μάνα τους.
Σας είχα ρωτήσει στην πρώτη μας συνέντευξη «πώς γεννιέται ένα ποίημα» και μου είχατε μιλήσει, τότε, για το αναπάντεχο, την τυχαία σκέψη και τη μνήμη. Σήμερα θέλω να μας πείτε ποια εφόδια χρειάζεται κάποιος για να πει ότι γράφει ποίηση;
Δύσκολη ερώτηση μου βάζετε. Δεν πιστεύω αυτό που λένε στην Ελλάδα δημιουργική γραφή. Ναι, μπορείς να πάρεις κάποια μαθήματα ορθού προφορικού και γραπτού λόγου, αυτό όμως δεν σημαίνει πως βγαίνεις στην ΄΄πιάτσα΄΄ σαν ποιητής/ρια. Η ποίηση δεν διδάσκεται. Δεν πιστεύω πως για να γράψεις ποίηση θα πρέπει να είσαι αναγκαστικά κάποιος πτυχιούχος ούτε πιστεύω πως μπορείς επίσης να γράψεις καλή ποίηση όντας δίχως ουδεμία γνώση. Πολλοί στην Ελλάδα μπερδεύουν την ποίηση με την στιχουργία. Καμία σχέση δεν έχουν, αν και άνετα ένας ποιητής μπορεί να γράψει και στιχουργικά κάποια κομμάτια που μπορεί να γίνουν τραγούδια. Έχουμε πολλά τέτοια παραδείγματα στην Ελλάδα. Ποτέ όμως ένας απλός στιχουργός δεν μπορεί να γράψει ποίηση. Πολλοί μιλάνε για χάρισμα. Ούτε αυτό το πιστεύω. Πιστεύω στο όποιο ταλέντο, που μετά από πολύ σκληρή δουλειά και ανελέητο διάβασμα, μπορεί κάτι να κάνει. Ένας άλλος παράγοντας είναι, από ποια μεριά βλέπεις τον Κόσμο και την πραγματικότητα. Πιστεύω πως δεν μπορείς να γράψεις ποίηση, εάν δεν είσαι και πραγματιστής.
Λέτε σε ένα από τα ποίηματά σας: Δεν μπόρεσα να πείσω κανέναν / πως για να δεις ήλιο θα πρέπει μέσα σου να είσαι πλήρης από σκοτάδι. Θέλω να μου εξηγείστε αυτή τη σκέψη και να ρωτήσω αν τελικά μπορεί κάποιος να νιώσει την όποια χαρά χωρίς να έχει υποφέρει;
Είναι αδύνατον σ΄ αυτή τη ζωή να βρεις κάποιον που δεν έχει υποφέρει για κάτι. Ακόμη κι ένα μικρό παιδί υποφέρει, όταν ζητάει παγωτό και του λες, όχι τώρα. Δεν θεωρώ φωτισμένους κάποιους ανθρώπους που τα βρήκαν όλα έτοιμα στη ζωή τους. Χρειάζονται όνειρα, στόχοι, ελπίδα, πάντα για το καλύτερο. Η ανθρώπινη σκέψη ξεπερνάει τα πεπραγμένα. Το σίγουρο είναι πως για να κάνεις το βήμα παραπάνω, πρέπει να έχεις δει μέσα σου τις σκοτεινές σου στιγμές. Ποιος είσαι, τι μπορείς να κάνεις, πόσο μπορεί να σε αλλάξει ο πλούτος, η δόξα και πως τελικά θα καταλήξεις στο φως. Ο άνθρωπος είναι μια ενεργειακή ύλη, που μεταβάλλεται χιλιάδες φορές κατά την διάρκεια της ημέρας, αναλόγως της περιστροφής του πλανήτη γύρω από το άστρο του, τον ήλιο. Υπάρχει και η σκοτεινή πλευρά του άστρου όμως και εκεί βασίζεται η αντοχή σου, για το πως αυτό, μπορείς να το μεταβάλλεις σε φως. Η χαρά είναι το αντίδωρο της δυσκολίας και πολύ περισσότερο η επιθυμία του θέλω να ζήσω με τους όρους μου
Να ξαναγυρίσω στη ζωή σας. Γιατί δεν επιστρέφετε στην Ελλάδα;
Εύκολα το σκέφτεσαι, δύσκολα το πράττεις να επιστρέψεις στην Ελλάδα. Προσωπικά έφυγα από την Ελλάδα τα χρόνια της μεγάλης κρίσης. Θα είχα φύγει νωρίτερα αλλά δεν το επέτρεψαν οι συνθήκες. Η Ελλάδα ακόμη και σήμερα, ζει σε συνθήκες καταστροφής, αποτέλεσμα καταστροφικών επιλογών μιας εικοσαετίας και αυτό γίνεται αντιληπτό μόνο αν κατοικείς στο εξωτερικό, φυσικά σε μια πιο προηγμένη Χώρα. Η Ελλάδα τρώει τα παιδιά της 200 χρόνια τώρα, αυτό είναι γνωστό τοις πάσι. Δεν μπορείς να επιστρέψεις σε ένα Κράτος, που ενώ δίνει χρήματα όπου να ΄ναι, δεν δίνει χρήματα για την υγεία και την ασφάλεια των πολιτών. Είναι εγκλήματα αυτά! Δεν μπορείς να επιστρέψεις σε ένα Κράτος που για να απευθυνθείς κάπου ή να δημιουργήσεις κάτι, θα πρέπει να έχεις κάποιο πολιτικό ή άλλο μέσον ή να έχεις λεφτά. Προσωπικά δεν έχω ούτε κάποιο μέσο ούτε χρήματα που θα με έκαναν να μπορώ να ζω αξιοπρεπώς σε μια κοινωνία που μαστίζεται από την διαφθορά. Η Ελλάδα είναι η ομορφότερη Χώρα του Κόσμου για διακοπές, αλλά όχι για μόνιμη εγκατάσταση. Με αυτές τις συνθήκες. όχι, δεν θα ήθελα να επιστρέψω. Ζω στην πρωτεύουσα της Ευρώπης αξιοπρεπώς, με σεβασμό σε πολλές ανθρώπινες αξίες, κάτι που σε κάνει να αισθάνεσαι σημαντικός, ακόμη και στο σούπερ μάρκετ.
Πώς φαντάζεστε τον ιδανικό σας αναγνώστη;
Δεν το έχω σκεφτεί η αλήθεια είναι. Ο Ελύτης έλεγε, πως κι ένας να σε διαβάσει, είναι μεγάλη υπόθεση, το πιο πιθανό είναι να μεταφέρει την σκέψη σου. Δεν γράφω δυσνόητα ούτε χρησιμοποιώ λέξεις που ίσως να μην μπορούν να ερμηνευτούν από τους αναγνώστες. Γνωρίζω πως το Ελληνικό κοινό δεν ασχολείται και πολύ με την ποίηση, μάλλον του είναι αδιάφορη και ακαταλαβίστικη. Σ΄ αυτό φταίνε και κάποιοι εκδοτικοί οίκοι που εκδίδουν ό,τι σαβούρα μπορεί να φανταστεί ο καθένας και δεν είναι θέμα χρημάτων, αλλά περισσότερο θέμα ποιότητας και αισθητικής. Δεν ανήκω σε κάποια κλίκα προώθησης, δεν κάνω δημόσιες σχέσεις, αλλά γνωρίζω πως έχω φανατικούς αναγνώστες. Δεν είμαι ο πιο εύκολος άνθρωπος του Κόσμου σε σκέψη κι αυτό ίσως να με κάνει και λίγο απρόσιτο. Μισώ την βλακεία. Ο ιδανικός μου αναγνώστης τώρα που το ρωτάτε, πιστεύω πως είναι, αυτός που έχει κάνει ή βρίσκεται στην προσπάθεια ενδοσκόπησης. Ένα στοιχείο όμως που με έχει εντυπωσιάσει είναι, πως κανένας εκδοτικός οίκος πολλά χρόνια τώρα, δεν έχει βγάλει βιβλία μου προς πώληση με το ΄΄κιλό΄΄. Όλοι κάνουν μια μικρή έκπτωση, αλλά τα βιβλία μου θεωρούνται ακριβά. Αυτό με χαροποιεί ιδιαίτερα, γιατί πιστεύω, πως το ακριβό τελικά είναι το πιο φτηνό.
Κάνετε σχέδια για το μέλλον; Πώς φαντάζεστε τον εαυτό σας σε πέντε χρόνια;
Και βέβαια κάνω όνειρα, είμαι εκ φύσεως αισιόδοξος άνθρωπος, δεν πιστεύω στην άποψη ΄΄τι θέλει να πει ο ποιητής΄΄ η πλειονότητα των Μεγάλων ποιητών, ήταν και είναι άνθρωποι της Κοινωνίας, του προβληματισμού και της ελπίδας. Ναι, υπάρχουν και εξαιρέσεις, σας προλαβαίνω. Κατά τ΄ άλλα, μεταφράζω στα Ελληνικά Μεγάλους ξένους ποιητές για προσωπικούς λόγους και όχι προς έκδοση, γράφω συνεχώς ποίηση, έχω ήδη σε εξέλιξη άλλες οκτώ ποιητικές συλλογές, να είμαστε καλά να γράφουμε. Σε πέντε χρόνια, πιστεύω πως θα είμαι πιο νέος χαχαχαχα και θα έχω ωριμάσει αρκετά για να αρχίσω να σκέφτομαι την υστεροφημία μου.
Υ.Γ. Ευχαριστώ πολύ εσάς και το περιοδικό σας για την Τιμή και σας εύχομαι καλή υγεία και ευημερία σε εσάς προσωπικά και στην διεύθυνση του Μέσου.
