Υπάρχουν περιπτώσεις που πιάνετε τον εαυτό σας να μην αντέχει άλλο και να νιώθετε εξαντλημένοι από τις υποχρεώσεις σας; Συσσωρεύετε ευθύνες και δυσκολεύεστε να αρνηθείτε επειδή αισθάνεστε ότι αντέχετε και μπορείτε; Συγχέετε το «όχι» που θα πείτε με ανεπάρκεια και αδυναμία; Νιώθετε ενοχές ή ακόμη και φόβο ότι λέγοντας «όχι» θα προκαλέσετε θυμό ή στενοχώρια σε αυτόν που σας ζητάει κάτι; Αν αναγνωρίζετε τον εαυτό σας σε αυτές τις απλές ερωτήσεις ίσως ήρθε η ώρα να αντιληφθείτε ότι υπάρχει θέμα με τα όρια που θέτετε. Συνήθως οι άνθρωποι ζητούν βοήθεια για θέματα που αφορούν συγκρούσεις με άλλους ανθρώπους, θέματα διαχείρισης χρόνου, θέματα αυτοφροντίδας και τόσα άλλα θέματα που επηρεάζουν την ψυχολογική τους κατάσταση, χωρίς να αντιλαμβάνονται ότι έχουν θέμα με τα όρια.
Τι είναι τα όρια;
Τα όρια είναι εκείνο το ευαίσθητο σημείο που όταν το υπερβούμε δεν νιώθουμε ασφάλεια, ηρεμία κι ευχαρίστηση. Είναι η χρυσή τομή ανάμεσα στις υποχρεώσεις και τα δικαιώματά μας ώστε να αλληλεπιδρούμε με τους άλλους ανθρώπους με ασφάλεια και άνεση διατηρώντας την ψυχική και συναισθηματική μας υγεία. Τα όρια πρέπει να τα θέτουμε στην επικοινωνία και στην πράξη υποστηρίζοντας με τη συμπεριφορά μας αυτό που μόλις επικοινωνήσαμε. Οι τομείς που χρειάζεται να βάλουμε όρια διακρίνονται στον οικογενειακό, εργασιακό, φιλικό, σχεσιακό καθώς και στον τεχνολογικό τομέα στο σημείο που αφορά στη χρήση των social media.
Πώς αντιλαμβανόμαστε ότι πρέπει να βάλουμε όρια;
Μπορούμε να καταλάβουμε ότι είναι άμεση ανάγκη να θέσουμε όρια αν αισθανόμαστε ότι πνιγόμαστε από υποχρεώσεις, αν νιώθουμε ψυχική και σωματική εξάντληση, αν δυσφορούμε όποτε κάποιος μας ζητάει τη βοήθειά μας, αν οραματιζόμαστε ότι εξαφανιζόμαστε από προσώπου γης, αν συνειδητοποιήσουμε ότι δεν έχουμε καθόλου ποιοτικό χρόνο για τον εαυτό μας. Είναι μείζον θέμα να καταλάβουμε ότι το να θέσουμε όρια δεν είναι εγωιστική συμπεριφορά, αλλά είναι μια συμπεριφορά που θα μας οδηγήσει στην αίσθηση της ασφάλειας και του αυτοσεβασμού.
Γιατί είναι επιτακτική ανάγκη να βάλουμε όρια;
Ο λόγοι σύμφωνα με τους οποίους έχει νόημα το να θέσουμε όρια είναι για να προστατέψουμε τον εαυτό μας από το να δεσμευόμαστε με πάρα πολλές υποχρεώσεις (σύνδρομο σούπερμαν – «μπορώ να τα κάνω όλα»), να καθορίσουμε το ρόλο μας στις σχέσεις μας, να επικοινωνήσουμε πότε μια συμπεριφορά στις σχέσεις είναι αποδεκτή και πότε δεν είναι, να δημιουργήσουμε υγιείς σχέσεις, να επικοινωνήσουμε τις ανάγκες μας στους άλλους, να μάθουμε να εκφραζόμαστε με σαφήνεια και τέλος να εκπαιδευτούμε στη λεγόμενη αυτοφροντίδα. Για να καταφέρουμε να βάλουμε όρια θα πρέπει αρχικά να κατανοήσουμε τον τρόπο με τον οποίο επιτρέπουμε στους άλλους να είναι παρόντες για εμάς και εμείς παρόντες για αυτούς.Το ζήτημα των ορίων ξεκινάει από την παιδική μας ηλικία.
Ποια είναι τα επίπεδα ορίων;
Διακρίνουμε τρία επίπεδα ορίων: τα διάτρητα, τα άκαμπτα και τα υγιή. Με τον ίδιο τρόπο που επιλέγουμε τον τύπο συμπεριφοράς που μας εξυπηρετεί ανάμεσα στην παθητική, επιθετική και τη διεκδικητική συμπεριφορά, επιλέγουμε και το επίπεδο ορίων που μας κάνει να νιώθουμε ασφαλείς και ήρεμοι. Τα διάτρητα όρια είναι ανεπαρκώς εκφρασμένα καθώς έχουμε μια υπερεμπλοκή με άτομα και καταστάσεις, που μας ρουφούν ενέργεια. Έτσι μας προκαλείται συναισθηματική και ψυχική εξάντληση που μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε κατάθλιψη. Τα άκαμπτα όρια είναι τα τείχη που ανεβάζουμε για αυτοπροστασία κρατώντας μακριά όλους εκείνους που μας κάνουν να νιώθουμε ανασφάλεια και μας προκαλούν ταραχή. Τέλος, τα υγιή όρια είναι ο δίαυλος επικοινωνίας με βάση τα ψυχικά μας αποθέματα όπου η αλληλεπίδραση με τους άλλους γίνεται με γνώμονα τις αντοχές μας.
Τα υγιή όρια απαιτούν σαφήνεια και επικοινωνία. Δεν περιμένουμε να φανταστούν και να καταλάβουν οι σημαντικοί μας άλλοι πόσο αντέχουμε. Επιβάλλεται να το επικοινωνήσουμε με σαφήνεια και αγάπη. Τα διάτρητα όρια μας εξαντλούν και τα άκαμπτα μας απομονώνουν. Τα υγιή όρια μας προστατεύουν διότι αν δεν τα βάλουμε το κόστος θα είναι ενδεχόμενη υπερκόπωση (burnout), συναισθηματική και ψυχική εξάντληση (κατάθλιψη).Για να καταφέρουμε να βάλουμε υγιή όρια πρέπει να μάθουμε πότε να λέμε “όχι”, να εκπαιδευτούμε να μην βάζουμε τους άλλους πάνω από εμάς επειδή δεν αντέχουμε να τους δυσαρεστήσουμε και να κατανοήσουμε ότι δεν μπoρούμε να τα κάνουμε όλα (σύνδρομο Superman). Είναι λεπτή η γραμμή από το να γίνουμε άκαμπτοι και γι’ αυτό χρειάζεται ειδική εκπαίδευση στην τοποθέτηση και στην τήρηση των υγιών ορίων.
