Η μέθοδος Montessori συνιστά μια ολιστική παιδαγωγική προσέγγιση, που αποσκοπεί στη σωματική, συναισθηματική, διανοητική και ηθική εξέλιξη του ατόμου. Θεμελιώθηκε από την Ιταλίδα Maria Montessori, παιδαγωγό, φιλόσοφο και γιατρό που γεννήθηκε το 1870 και απεβίωσε το 1952.
Λίγα λόγια για τη Maria Montessori
Η Maria Montessori γεννήθηκε στην Αγκώνα της Ιταλίας. Από μικρή επιθυμούσε να ακολουθήσει το επάγγελμα της νοσοκόμας ή της δασκάλας. Σε ηλικία 18 ετών, αποφάσισε να σπουδάσει γιατρός. Μάλιστα, έγινε η πρώτη γυναίκα που φοίτησε στο Πανεπιστήμιο Ιατρικής της Ρώμης. Η Montessori διέπρεψε στις σπουδές της, κυρίως λόγω των πρωτοποριακών ιδεών της. Σε ηλικία 26 ετών, έλαβε το δίπλωμά της, έγινε η πρώτη γυναίκα γιατρός της Ιταλίας και παράλληλα διορίστηκε και ως καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο.
Σύντομα η ίδια συνειδητοποίησε πως είναι απαραίτητη η συνεργασία της παιδιατρικής και της παιδαγωγικής επιστήμης, προκειμένου να εφαρμοστεί η ενδεδειγμένη θεραπεία σε κάθε περίπτωση και συνάμα να επιτευχθεί η ολοκληρωμένη ανάπτυξη των παιδιών. Η Montessori εστίασε στις δυνατότητες του μικρού παιδιού και στο εύρος των θετικών αποτελεσμάτων που αυτές μπορούν να προσδώσουν, εφόσον του προσφερθούν τα κατάλληλα εφόδια στον σωστό χρόνο.
Στις αρχές 20ου αιώνα, δημιούργησε το πρώτο «Σπίτι Των Παιδιών» (Casa Dei Bambini), όπου απασχολούνταν παιδιά 2-7 ετών, τα οποία προέρχονταν από οικογένειες που ανήκαν στην εργατική τάξη. Σημειώνεται πως, τα παιδιά αυτά δεν πήγαιναν σχολείο και εκδήλωναν ενίοτε παραβατικές συμπεριφορές. Η Montessori ανέλαβε να τα απασχολήσει δημιουργικά. Έτσι, αν και σε περιορισμένο χώρο και με μηδαμινούς πόρους, δημιούργησε ένα ευνοϊκό περιβάλλον για την ανάπτυξή τους, που ευνοούσε αφενός την αυτονομία τους και αφετέρου την αυτοπειθαρχία τους. Η ίδια ξεκίνησε να εισάγει στους μικρούς μαθητές αυτοσχέδιες οπτικές κατασκευές, οι οποίες είχαν ως αφετηρία την αισθητηριακή εμπειρία και την ενεργή συμμετοχή των παιδιών. Πολύ γρήγορα τα παιδιά ανέπτυξαν δεξιότητες της ανάγνωσης, της γραφής και της αριθμητικής, ενώ παράλληλα απέκτησαν και αγωγή.
Η ενασχόλησή της με τη συγκεκριμένη δομή και τα παιδιά που τη συναποτελούσαν, κατέστησαν τη μέθοδό της γνωστή διεθνώς. Οι ιδέες της επηρέασαν όλο τον κόσμο και άρχισαν να εφαρμόζονται σε πολλές χώρες και φυλές. Η Montessori εκδιώχθηκε και εξορίστηκε από τον Μουσολίνι και τον Φράνκο στην Ισπανία, λόγω των αντιφασιστικών της πεποιθήσεων. Κατέληξε στην Ινδία, όπου γνώρισε τον Γκάντι, γεγονός που συνετέλεσε στην εξέλιξη της παιδαγωγικής της μεθόδου, των ιδεών και της προσωπικότητάς της.
Από τον θάνατό της μέχρι και τις μέρες μας, ο διεθνής οργανισμός Α.Μ.Ι Association Montessori International, καθοδηγεί και εποπτεύει τα Μοντεσσοριανά σχολεία σε όλο τον κόσμο και κατασκευάζει σε ειδικά εργοστάσια μοντεσσοριανό παιδαγωγικό υλικό.
Οι αρχές της μεθόδου Montessori και η μοντεσσοριανή τάξη
Η συγκεκριμένη μέθοδος έχει ως αφετηρία τη βιωματική και αυτοπαρακινούμενη μάθηση. Οι αρχές της αφορούν τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών από την αρχή της ζωής τους έως και την ηλικία των 18 ετών. Για τη Montessori, η προσωπικότητα του ατόμου συγκροτείται καθοριστικά έως την ηλικία των έξι ετών. Αυτό που είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί, είναι πως η μέθοδος Montessori αποτελεί περισσότερο τρόπο ζωής και όχι απλώς μια παιδαγωγική προσέγγιση.
Βασική αρχή της μεθόδου Montessori είναι η ενίσχυση της ανεξαρτησίας των παιδιών, ήδη από τη βρεφική ηλικία. Στην πραγματικότητα, η οικογένεια αλλά και οι παιδαγωγοί που εφαρμόζουν τη μέθοδο αυτή, δημιουργούν ένα περιβάλλον που προωθεί την ανάπτυξη του παιδιού, σύμφωνα με το εξελικτικό στάδιο στο οποίο βρίσκεται στην εκάστοτε χρονική περίοδο. Ουσιαστικά, του παρέχεται η δυνατότητα να δράσει ελεύθερα, στο πλαίσιο ενός κατάλληλα διαμορφωμένου περιβάλλοντος.
Ουσιαστικά, η μέθοδος Montessori ακολουθεί τον ρυθμό κάθε παιδιού και ενισχύει την εμπιστοσύνη στον εαυτό του, καθώς του επιτρέπει να επιλέξει μέσα από πολλές και διαφορετικές δραστηριότητες, αυτό που πραγματικά το ενδιαφέρει, χωρίς παρεμβάσεις από τρίτους.
Όσον αφορά τα μέλη μιας μοντεσσοριανής τάξης, επισημαίνεται πως υπάρχουν παιδιά διαφόρων ηλικιών. Με αυτό τον τρόπο, επιτυγχάνεται η μίμηση αλλά και η αλληλοβοήθεια. Σχετικά με τον χώρο, δίνεται έμφαση στον φυσικό φωτισμό, ενώ τα έπιπλα είναι στο ύψος των παιδιών, προκειμένου αυτά να είναι σε θέση να αυτοεξυπηρετηθούν, να κινούνται ελεύθερα στον χώρο και εν τέλει, να λαμβάνουν πρωτοβουλίες.
Τέλος, στη μέθοδο Montessori ακολουθείται το αδιάσπαστο τρίωρο. Αυτό σημαίνει πως, τα παιδιά επιδίδονται στη δραστηριότητα που έχουν επιλέξει για τρεις συνεχόμενες ώρες χωρίς διακοπή, ούτως ώστε να αναπτυχθεί ο συντονισμός και η συγκέντρωσή τους.
Αυτό που ανάγει τη μέθοδο Montessori σε ξεχωριστή, είναι το γεγονός πως τα παιδιά κατακτούν κοινωνικές και συμπεριφορικές δεξιότητες χωρίς την παρέμβαση του μοντεσσοριανού δασκάλου και παιδαγωγού, εφόσον βέβαια δεν κινδυνεύει η σωματική τους ακεραιότητα. Δεδομένου πως μαθαίνουν να είναι ανεξάρτητα, συνεισφέρει στη λήψη αποφάσεων και την «καλλιέργεια» της κριτικής σκέψης. Ακόμη, η αλληλοβοήθεια συντελεί στην ανάπτυξη του αισθήματος της ευθύνης απέναντι στους άλλους.
Η μέθοδος Montessori στη σύγχρονη πραγματικότητα
Συχνά η μέθοδος Montessori αναφέρεται και ως «Μοντεσσοριανό σύστημα εκπαίδευσης» ή «Μοντεσσοριανή αγωγή». Ο αντίκτυπος της εν λόγω παιδαγωγικής προσέγγισης επιβεβαιώνεται από το γεγονός πως διεθνώς υπάρχουν σχολεία όλων των βαθμίδων που εφαρμόζουν αποκλειστικά το συγκεκριμένο σύστημα, ενώ πολλά είναι πλέον τα βιβλία που αναφέρονται σε αυτό.
Ακόμη, την τελευταία δεκαετία, παρατηρείται η συστηματική κατασκευή και πώληση παιχνιδιών και αντικειμένων που προωθούν την προκείμενη παιδαγωγική. Ενδεικτικό παράδειγμα αποτελούν τα ακόλουθα: πύργος εκμάθησης, τρίγωνο αναρρίχησης, σανίδα ισορροπίας, κ.ά.
Επίσης, δεν είναι λίγοι οι γονείς που επιλέγουν να διαμορφώσουν το παιδικό δωμάτιο υπό το πρίσμα των αρχών της μεθόδου Montessori, φροντίζοντας να αγοράσουν ένα κρεβάτι με χαμηλό ύψος το οποίο επιτρέπει την αυτονομία και την ελεύθερη μετακίνηση του παιδιού, χωρίς να ελλοχεύει ο κίνδυνος της πτώσης του. Ωστόσο, πέρα από την επιλογή του ενδεδειγμένου κρεβατιού, προωθείται και η διαμόρφωση του δωματίου με αντικείμενα και έπιπλα που είναι εύκολα προσβάσιμα από το παιδί, όπως για παράδειγμα η βιβλιοθήκη.
