Η νέα σχολική χρονιά ξεκίνησε, φέρνοντας μαζί της έγνοιες και προβληματισμούς. Οι βαθμοί αποτελούν το αέναο επίκεντρο της συζήτησης ανάμεσα σε εκπαιδευτικούς, γονείς και μαθητές.
Έχουμε σκεφθεί, όμως, για ποιους λόγους δίνουμε τόσο μεγάλη σημασία σε αυτούς; Είναι όντως οι βαθμοί κίνητρο για μάθηση και ανταμοιβή για τον κόπο των παιδιών; Μήπως λειτουργούν απλώς αγχωτικά για τα παιδιά που επιδίδονται σε βαθμοθηρία, προκειμένου να ανταγωνιστούν τους συμμαθητές τους ή να ευχαριστήσουν τους γονείς τους;
Αφορμή για σκέψη…
Αφορμή για το συγκεκριμένο άρθρο δεν στάθηκαν μόνο οι σκέψεις που εγείρονται με την έναρξη κάθε νέας σχολικής χρονιάς. Πριν από λίγες ημέρες, θέλησα να επιβραβεύσω λεκτικά έναν μαθητή μου, που φοιτά στη Β΄ Γυμνασίου και, παρά τα γνωστικά ελλείμματά του, προσπαθεί σε μεγάλο βαθμό, μελετά πολύ και είναι ιδιαίτερα συμμετοχικός στην τάξη. Αυτό που μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση, ήταν το σχόλιό του: «Κυρία, έχω βάλει στόχο. Του χρόνου θέλω να έχω μέσο όρο 20».
Και κάπου εδώ, ξεκινούν οι διερωτήσεις: «Ο στόχος είναι η αριστεία;», «Άραγε, η κατάκτηση της γνώσης και η απόκτηση ευρείας παιδείας υπάρχει στη σκέψη των παιδιών;», «Τα παιδιά είναι σε θέση να διακρίνουν πότε ο καλός βαθμός είναι συνυφασμένος με την αφομοίωση των γνώσεων ή ανταμοιβή για την προσπάθεια ή τον κάματο που συνακολουθεί τη μελέτη των μαθημάτων;»
Εκπαιδευτικό σύστημα… αξιολόγηση και βαθμοθηρία
Χρόνια, για να μην πω δεκαετίες, συζητάμε πως το εκπαιδευτικό σύστημα είναι ανεπαρκώς δομημένο, με αποτέλεσμα η μάθηση να είναι ελλιπής και η μόρφωση να είναι συνυφασμένη με τις πανελλαδικές εξετάσεις και την εισαγωγή στο Πανεπιστήμιο.
Ακόμη κι οι εκπαιδευτικοί έχουν εμπλακεί σε όλο αυτό τον παραλογισμό, δεδομένου πως στην πλειοψηφία τους δεν εξηγούν στους μαθητές τους πως οι βαθμοί είναι απλώς μια μέθοδος αξιολόγησης και δεν καθορίζει τη ζωή τους. Ωστόσο δεν μπορούμε να παραβλέψουμε το γεγονός πως, το εκπαιδευτικό σύστημα γενικώς πάσχει, με αποτέλεσμα συχνά να συμπαρασύρει και τους λειτουργούς του. Από την άλλη πλευρά, οι σύγχρονες παιδαγωγικές και μαθητοκεντρικές πρακτικές που τόσο πολύ αναδεικνύονται στο πλαίσιο των μεταπτυχιακών σπουδών που πραγματοποιούν οι εκπαιδευτικοί στις μέρες μας, «επιτρέπουν» και προωθούν την εισαγωγή νέων μεθόδων αξιολόγησης, που αφενός είναι λιγότερο αγχωτικές για τα παιδιά και αφετέρου τυγχάνουν πιο αποτελεσματικές και λεπτομερείς.
Βέβαια, δεν μπορούμε να μην καταγράψουμε και την τακτική κάποιων εκπαιδευτικών να «απειλούν» με χαμηλή βαθμολογία τους μη επιμελείς μαθητές ή εκείνους που εμφανίζουν προβληματική συμπεριφορά. Άραγε, τι σημαίνει αυτό για τα παιδιά, την καθημερινότητα και γενικότερα τη ζωή τους αλλά και τη σχέση τους με τους εκπαιδευτικούς και τους γονείς τους; Τι θα γίνει μελλοντικά στην εργασία τους, εάν εμφανίζουν παρόμοια στάση; Με τι ισοδυναμεί ένας «κακός» βαθμός; Δεν θα πάρουν το μπόνους ή θα λάβουν λιγότερο μισθό; Μήπως πρέπει να είμαστε πιο προσεκτικοί στα μηνύματα που τους μεταφέρουμε;
Γονείς… υποστηρικτές ή καταπιεστές;
Σκεπτόμενοι τη στάση των γονέων απέναντι στο ζήτημα των σχολικών βαθμών, είναι γεγονός πως ο προβληματισμός που εγείρεται, είναι μεγάλος. Αρχικά, φαίνεται να μην είναι αμελητέος ο αριθμός των γονέων που εστιάζει στους βαθμούς κι αυτό είναι καταφανές ήδη στις καθημερινές συζητήσεις με τα παιδιά τους. Κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους, είναι αμέτρητες οι φορές που επαναλαμβάνονται οι φράσεις «Τι βαθμό πήρες στην ορθογραφία;» και «Πόσο έγραψες στο τεστ/διαγώνισμα;».
Να μην αναφερθούμε στο τι γίνεται όταν πλησιάζουν οι έλεγχοι του τριμήνου/τετραμήνου… Τα παιδιά βιώνουν ιδιαίτερο άγχος, ακόμη κι αν συγκαταλέγονται στους καλούς μαθητές και, τρέμουν την ώρα και τη στιγμή που οι έλεγχοι θα παραληφθούν από τους γονείς. Αφήστε τις συζητήσεις των γονέων με τους εκπαιδευτικούς… η περισσότερη ώρα περιστρέφεται γύρω από το θέμα των βαθμών, χωρίς κάποια από τις δύο πλευρές να εμβαθύνει στο επίπεδο κατάκτησης των γνώσεων ή των αντίστοιχων δεξιοτήτων από τους μαθητές.
Επίσης, δεν είναι λίγες οι φορές που οι γονείς, εστιάζοντας στους βαθμούς, προωθούν τον ανταγωνισμό μεταξύ των παιδιών, συνειδητά ή ασυνείδητα. Οι ερωτήσεις και τα σχόλια της μορφής, «Η Ελένη τι βαθμό πήρε;», «Να γράψεις καλά να γίνεις απουσιολόγος/να πάρεις αριστείο/να γίνεις σημαιοφόρος», δίνουν και παίρνουν. Ας μην αναφερθούμε στο τι τάζουν στα παιδιά για να κάτσουν να διαβάσουν και πώς η μάθηση συνυφαίνεται πλέον της ιδιοτέλειας.
Το αποτέλεσμα ποιο είναι;
Οι «καλοί» βαθμοί είναι πια χωρίς αντίκρισμα. Σε πολλές περιπτώσεις οι μαθητές διαβάζουν απλώς για να γράψουν καλά στο διαγώνισμα και να λάβουν «καλό» βαθμό στον έλεγχο, προπύργιο για τη μελλοντική τους εισαγωγή στο πανεπιστήμιο. Η επίτευξη ουσιαστικής μόρφωσης είναι σχεδόν χαμένη υπόθεση, δεδομένου πως το εκπαιδευτικό σύστημα εν συνόλω περιστρέφεται γύρω από το θέμα των πανελλαδικών. Τα παιδιά, από το Δημοτικό κιόλας, επιδίδονται σε μια παράλογη βαθμοθηρία, ακούγοντας επανειλημμένα φωνές να τους υπενθυμίζουν πως με χαμηλούς βαθμούς δεν θα πετύχουν τίποτα, πόσω μάλλον να σπουδάσουν…
Απ’ ότι φαίνεται, κι «ο γιαλός είναι στραβός» κι εμείς «στραβά αρμενίζουμε»… εκπαιδευτικοί, γονείς και μαθητές. Το σχολείο και εν γένει το εκπαιδευτικό σύστημα είναι αναγκαίο και επείγον να αναδιαμορφώσει την προοπτική του, καθώς το αποτέλεσμα είναι να δημιουργεί αμόρφωτους «άριστους», με ελλείμματα σε βασικές δεξιότητες, γνωστικές και μη. Οι γονείς είναι σημαντικό να συνεισφέρουν σε όλο αυτό το εγχείρημα και να προάγουν από την πλευρά τους τη λήψη ευρείας παιδείας και όχι την πρόσκαιρη γνώση που συνακολουθεί τη βαθμοθηρία.
